Cúng giỗ đầu: Ngày cúng, lễ vật, văn khấn và cách cúng

Cúng giỗ đầu (hay cúng giỗ 1 năm) là một trong những phong tục truyền thống của người Việt, nhằm tưởng nhớ đến người thân đã mất và là cách để con cháu và người thân bày tỏ tình cảm đối với người đã khuất. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến cách tính ngày cúng, bài khấn, đồ dùng cần sắm cho lễ giỗ, cách cúng giỗ và có nên ra mộ hay không mà gia đình chưa thực sự nắm rõ.

Giỗ đầu là gì?

Giỗ đầu là một lễ hội tôn vinh và tưởng nhớ người đã khuất của người Việt Nam. Đây là ngày giỗ đầu tiên đúng một năm người chết qua đời, còn được gọi là ngày tiểu tường. Trong thời gian này, con cháu vẫn còn mang tang, sự đau đớn buồn rầu như còn lắng đọng trong tâm can của người đang sống, và những kỷ niệm buồn vui gắn bó giữa người sống và người chết chưa thể xóa tan.

Trong ngày giỗ đầu, người sống sẽ mặc bộ tang phục để tỏ lòng nỗi nhớ thương vô hạn chưa nguôi với vong hồn người đã khuất. Những vật dụng cần thiết như quần áo, bát đĩa, giường chiếu, thậm chí cả xe cộ và phương tiện đi lại cũng sẽ được sắm đủ để hóa cho người chết như khi còn sống. Tức là, trên dương sao thì ở dưới âm cũng vậy, cõi trần đã có thì cõi âm cũng phải cần.

Ngoài ra, trong ngày giỗ đầu, người sống sẽ cúng tế cho người chết, đồng thời đốt hình nhân bằng giấy để hóa cho người chết có người hầu hạ và tôn vinh. Tuy nhiên, đốt vàng mã để chu cấp cho người chết mọi thứ cần dùng cho “cuộc sống” hàng ngày đã không còn được thực hiện như trước đây.

Ở những gia đình khá giả, trong ngày giỗ đầu có mời phường kèn để thổi kèn thờ từ hôm cúng tiên thường cho đến hết ngày giỗ chính (chính kỵ). Ngày giỗ đầu cũng là dịp để mời khách khứa họ hàng, làng xóm và bạn bè thân hữu đến dự lễ cúng.

Tóm lại, giỗ đầu là một lễ hội đầy ý nghĩa trong văn hóa người Việt Nam, thể hiện sự tôn trọng, nhớ mong và tưởng nhớ đến người đã khuất.

Bài cúng giỗ đầu

Bài cúng giỗ đầu là nghi thức tôn kính tổ tiên trong đó người thực hiện sẽ chuẩn bị các món đồ cúng như bánh trôi, bánh chưng, rượu, trầu cau, hương, hoa… để thờ phượng và cầu nguyện cho linh hồn tổ tiên được an vui, bình an và tiếp tục phù trợ cho gia đình và con cháu trong thế hệ sau.

Bài cúng giỗ đầu bao gồm nhiều bước thực hiện như đặt bàn thờ, lên mâm cúng, đọc kinh, cầu nguyện, thắp hương… Các bước này được thực hiện theo trật tự và thứ tự cụ thể để đảm bảo tính trang trọng, tôn nghiêm của nghi thức cúng.

Cụ thể, để thực hiện bài cúng giỗ đầu, người thực hiện cần chuẩn bị sẵn đầy đủ các vật phẩm cúng và chọn ngày giỗ đầu phù hợp. Sau đó, thực hiện các bước thực hiện như đặt bàn thờ, xếp bày các món đồ cúng, đọc kinh, cầu nguyện và thắp hương. Trong quá trình cúng, người thực hiện cần tôn trọng và tôn kính tổ tiên, không nói chuyện phiếm và tránh các hành động không phù hợp.

Khi kết thúc nghi thức cúng, người thực hiện sẽ phân chia thức ăn cúng cho các thành viên trong gia đình và thọ phật để báo hiếu đối với tổ tiên và cầu nguyện cho gia đình được an lành, phúc lộc, tiến tới thành công trong cuộc sống.

Mâm giỗ 3 miền như thế nào?

Mâm cơm ngày giỗ đầu rất quan trọng đối với nhiều gia đình, đặc biệt là đối với những gia đình khá giả, họ thường tổ chức một bữa tiệc lớn mời họ hàng, làng xóm và bạn bè để cùng nhau tưởng nhớ người đã khuất. Bàn cúng ngày giỗ đầu cần phù hợp với ẩm thực 3 miền, tuỳ vào đặc trưng cúng giỗ từng vùng miền để chuẩn bị đầy đủ nhất, bày trí sạch sẽ và gọn gàng để đảm bảo tính tôn nghiêm trong tâm linh. Tuy nhiên, trên cơ bản, bàn cúng giỗ đầu cần có các món ăn sau đây:

Mâm cúng ở miền Bắc: chả quế, nem rán, xôi gấc, bánh chưng, bánh dày đậu, giò lụa hay giò bò thịt, giò thủ, giò bì, chân giò (giò heo) hầm măng khô, mộc nhĩ, gà luộc, thịt đông, dưa hành, tôm thịt xào nấm đông cô, đậu ve, cà rốt, su hào, nộm măng, miến xào lòng gà, xà lách trộn cà chua và dưa leo.

Mâm cúng ở miền Trung: các món cúng được phân thành 04 loại: món ăn từ thịt, món từ tôm cá, món xào và món canh. Các món thịt bao gồm: thịt vịt luộc chấm nước mắm gừng, thịt gà bóp rau răm tiêu muối, thịt heo luộc, quay, thịt bò nướng, thịt heo kho nước với sả và đậu phộng, xà lách bóp thịt bò với dầu giấm, cá chiên khúc, tôm rim hoặc tôm rang, bánh tráng ram, vả trộn với tôm và các loại canh như khổ qua nhồi thịt, bún nổi giò heo hoặc nấu với lòng gà vịt, rau củ hầm thịt bò.

Ở miền Nam: mâm giỗ thường bao gồm các món ăn như thịt kho hột vịt, cá lóc kho cái dừa, rau củ xào thập cẩm, hủ qua dồn thịt, vịt hầm măng tươi, giò heo hầm củ cải muối và một số địa phương khu vực miền Tây không dùng lẩu mắm để cúng mâm giỗ.

Ngoài các món ăn này, người ta thường mời Sư, Thầy đến tụng kinh siêu độ cho vong linh người đã mất và mua sắm rất nhiều đồ hàng mã không chỉ là tiền, vàng, mà còn các vật dụng như quần, áo, nhà cửa, xe cộ và một hình nhân. Hình nhân ở đây không có nghĩa là thế mạng cho người thật mà là do nhân dân tin rằng, với phép thuật của thầy phù thủy thì hình nhân này sẽ hóa thành một người thật, xuống dưới Âm giới để hầu hạ vong linh người mất.

Sau khi cúng xong, Gia chủ sẽ đem những đồ lễ này lên bàn thờ để cúng và sau đó đem ra ngoài mộ để đốt hoặc đốt trước cửa nhà. Những đồ vàng mã trong ngày giỗ đầu được gọi là mã biếu và phải được đem đi biếu các Ác thần để tránh sự quấy nhiễu. Khi lễ Tạ và hóa vàng hoàn thành, Gia chủ sẽ bày cỗ bàn mời họ hàng, làng xóm và bạn bè ăn giỗ. Tại một số địa phương ở miền Nam, phong tục này thường thực hiện sau khi lễ tạ hoàn thành, không phải ngay sau khi cúng mâm cơm chiều như ở một số nơi khác.

>>>Tham khảo:

• Văn khấn cúng tuần đầu cho người mới mất và cách thực hiện
• Bài văn khấn ngoài mộ để tạ thần linh và cầu siêu vong linh
• Ý nghĩa và nội dung văn khấn 49 ngày ở nhà

Văn khấn gia tiên (3 ngày giỗ chính)

Dưới đây là văn khấn gia tiên ngày giỗ đầu, giỗ hết và giỗ thường (Cát Kỵ) chi tiết và chính xác nhất. Hy vọng những thông tin mà Wikihoavien chia sẻ sẽ giúp gia chủ hiểu rõ hơn về những ngày giỗ quan trọng để tổ chức một cách chu đáo hơn.

Văn khấn gia tiên ngày giỗ đầu

Nam mô A di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Đương cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh Táo phủ Thần Quân.
Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản trong xứ này.
Con kính lạy chư gia tiên Cao Tằng Tổ tiên nội ngoại họ
Tín chủ (chúng) con là:………………………………………………….
Tuổi…………………………………………….
Ngụ tại:……………………………………….
Hôm nay là ngày……………tháng……….năm….…………(Âm lịch).
Chính ngày Giỗ Đầu của:………………………………………………..
Năm qua tháng lại, vừa ngày húy lâm. Ơn võng cực xem bằng trời biển, nghĩa sinh thành không lúc nào quên. Càng nhớ công ơn gây cơ tạo nghiệp bao nhiêu, càng cảm thâm tình, không bề dãi tỏ. Nhân ngày chính giỗ, chúng con và toàn gia con cháu, nhất tâm sắm sửa lễ vật kính dâng, đốt nén tâm hương dãi tỏ tấc thành.
Thành khẩn kính mời:………………………………………….
Mất ngày tháng năm (Âm lịch):……………………………
Mộ phần táng tại:……………………………
Cúi xin linh thiêng giáng về linh sàng, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho con cháu bình an, gia cảnh hưng long thịnh vượng.
Tín chủ con lại xin kính mời các cụ Tổ Tiên, nội ngoại, Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá thúc, Cô Di và toàn thể các Hương linh gia tiên đồng lai hâm hưởng.
Tín chủ lại mời vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ trong đất này cùng tới hâm hưởng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
Phục duy cẩn cáo!
Nam mô A di Đà Phật! (3 lần)

Văn khấn gia tiên ngày giỗ hết

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Đương cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
– Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh Táo phủ Thần Quân.
– Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản trong xứ này.
– Con kính lạy chư gia tiên Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tổ Tiên nội ngoại họ ………
Tín chủ (chúng) con là:………
Ngụ tại:…………………………
Hôm nay là ngày …… tháng …… năm……
Chính ngày Giỗ Hết của………………………
Thiết nghĩ……………… vắng xa trần thế, không thấy âm dung. Năm qua tháng lại vừa ngày Giỗ Hết. Ơn võng cực xem bằng trời biển, nghĩa sinh thành không lúc nào quên. Càng nhớ công ơn gây cơ tạo nghiệp bao nhiêu, càng cảm thâm tình, không bề dãi tỏ. Nhân ngày chính giỗ, chúng con và toàn gia con cháu, nhất tâm sắm sửa lễ vật kính dâng, đốt nén tâm hương dãi tỏ tấc thành.
Thành khẩn kính mời………………………
Mất ngày……. tháng………năm…………
Mộ phần táng tại:……………………….
Cúi xin linh thiêng giáng về linh sàng, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho con cháu bình an, gia cảnh hưng long thịnh vượng.
Tín chủ lại mời vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ trong đất này cùng tới hâm hưởng.
Tín chủ con lại xin kính mời các cụ Tổ Tiên nội ngoại, Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá thúc, Huynh Đệ, Cô Di, Tỷ Muội và toàn thể các Hương linh gia tiên đồng lai hâm hưởng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Văn khấn gia tiên ngày giỗ thường (Cát kỵ)

– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh Táo phủ Thần Quân.
– Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản trong xứ này.
– Con kính lạy Tổ Tiên nội ngoại họ:…………………
Tín chủ (chúng) con là:……………………
Ngụ tại:……………………
Hôm nay là ngày……… tháng………. năm…………
Là chính ngày Cát Kỵ của………………………………
Thiết nghĩ………. (dài) vắng xa trần thế, không thấy âm dung.
Năm qua tháng lại ngày húy lâm. Ơn võng cực xem bằng trời biển, nghĩa sinh thành không lúc nào quên. Càng nhớ công ơn gây cơ tạo nghiệp bao nhiêu, càng cảm thâm tình, không bề dãi tỏ. Ngày mai Cát Kỵ, hôm nay chúng con và toàn gia con cháu thành tâm sắm lễ, quả cau, lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án thành khẩn kính mời………………
Mất ngày…………….. tháng…………. năm……………
Mộ phần táng tại:……………………
Cúi xin linh thiêng giáng về linh sàng, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho con cháu an ninh khang thái, vạn sự tốt lành, gia cảnh hưng long thịnh vượng.
Con lại xin kính mời các vị Tổ Tiên nội ngoại, Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá Thúc, Huynh Đệ, Cô Di, và toàn thể các Hương linh gia tiên đồng lai hâm hưởng.
Tín chủ con lại xin kính mời ngài Thổ Công, Táo Quân và chư vị Linh thần đồng lai giám cách thượng hưởng.
Tín chủ lại mời các vị vong linh Tiền chủ, Hậu chủ nhà này, đất này cùng tới hâm hưởng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)

Những điều cần lưu ý vào ngày giỗ đầu

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, ngày giỗ đầu là một dịp rất quan trọng để tưởng nhớ và cúng dường cho người đã mất. Tuy nhiên, cũng có một số kiêng kỵ và quy định trong ngày giỗ đầu mà người ta phải tuân theo. Sau đây là một số quy định kiêng kỵ trong ngày giỗ đầu:

Không được tổ chức đám cưới hoặc tang lễ vào ngày giỗ đầu.

Không nên đốt pháo hoa hay phát âm thanh lớn vào ngày giỗ đầu, vì có thể gây ra sự phiền toái và làm ảnh hưởng đến không gian linh thiêng trong ngày này.

Tránh các hoạt động vui chơi, giải trí hay đánh bạc vào ngày giỗ đầu, vì điều này được coi là không tôn trọng người đã mất.

Không nên chọn ngày giỗ đầu vào các ngày rằm trăng tròn, vì những ngày này thường được coi là thời điểm các linh hồn trở về thăm thân.

Tránh mua bán, giao dịch kinh doanh lớn vào ngày giỗ đầu, vì điều này có thể làm ảnh hưởng đến may mắn và tài lộc của gia đình.

Những kiêng kỵ này được coi là quan trọng trong ngày giỗ đầu và người ta nên tuân thủ để giữ cho không gian của ngày lễ linh thiêng và trang trọng.

Trên đây là những thông tin về ngày giỗ đầu, các bạn nên tìm hiểu để tránh những sai sót.

Tham khảo:

• Cúng thất tuần là gì? Nghi lễ cúng thất tuần cho người mới mất
• Tro cốt là gì? Có nên mang tro cốt sau khi hỏa táng về nhà hay không?
• Bốc mộ là gì? Ý nghĩa và cách xem tuổi bốc mộ
• Tang lễ trọn gói gồm có những phần việc gì?